اگر می‌خواهید تاجر موفقی شوید، باید مراحل صادرات کالا در گمرک را به‌صورت دقیق بشناسید.
گمرک نقطه‌ی شروع و پایان هر تجارت بین‌المللی است. حتی اگر کالای شما بهترین کیفیت را داشته باشد و مشتری خارجی آماده‌ی خرید باشد، بدون عبور موفق از گمرک، صادراتی انجام نمی‌شود.
در این مقاله به‌صورت گام‌به‌گام و کاربردی مراحل گمرکی صادرات کالا را بررسی می‌کنیم؛ طوری که بتوانید با کمترین ریسک و بیشترین سرعت، کالای خود را از کشور خارج کنید و وارد بازار جهانی شوید.
🔍 مرحله اول: شناسایی دقیق مقررات گمرکی کشور مبدأ
اولین گام، شناخت دقیق قوانین و دستورالعمل‌های گمرک ایران است.
📌 چرا مهم است؟
- ممکن است صادرات برخی کالاها ممنوع یا محدود باشد.
- برای برخی کالاها مجوزهای خاصی مثل بهداشت، قرنطینه یا استاندارد نیاز است.
- تعرفه صادراتی کالا بسته به نوع محصول متفاوت است.
🧠 اگر مقررات را ندانید، ممکن است بعد از ثبت اظهارنامه متوجه شوید کالایتان ممنوع‌الصادرات است.
🧾 مرحله دوم: دریافت کارت بازرگانی معتبر
برای هرگونه صادرات رسمی، داشتن کارت بازرگانی الزامی است.
📄 این کارت را می‌توانید از اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران دریافت کنید.
مدارک لازم برای گرفتن کارت بازرگانی:
- مدارک شناسایی حقوقی یا حقیقی.
- گواهی عدم سوء پیشینه.
- گواهی مالیاتی.
- مدارک مربوط به محل فعالیت.
- گواهی پایان خدمت برای افراد حقیقی.
✅ بدون کارت بازرگانی، صادرات رسمی ممکن نیست.
🧮 مرحله سوم: کد تعرفه گمرکی (HS Code) کالا را مشخص کنید
هر کالای صادراتی باید یک کد تعرفه مشخص داشته باشد.
این کد، که به آن HS Code گفته می‌شود، مشخص‌کننده نوع کالا، میزان تعرفه، و نیاز به مجوز یا نه بودن آن است.
📌 کاربردهای کد تعرفه:
- تعیین میزان عوارض.
- شناسایی سریع کالا در سامانه.
- صدور مجوزهای لازم.
🟢 معمولاً تاجران با استفاده از مشاوران گمرکی یا منابع رسمی مانند سایت گمرک، HS Code کالا را مشخص می‌کنند.
🧾 مرحله چهارم: دریافت مجوزهای لازم برای صادرات کالا
برخی از کالاها برای صادرات نیاز به مجوز دارند. این مجوزها بسته به نوع کالا و مقصد، ممکن است متفاوت باشند.
📑 نمونه مجوزها:
- مجوز قرنطینه برای محصولات کشاورزی.
- گواهی بهداشت برای مواد غذایی و دارویی.
- مجوز استاندارد برای کالاهای صنعتی.
- مجوز وزارت ارشاد برای محصولات فرهنگی.
📌 اگر مجوز را نگیرید، کالا در گمرک متوقف می‌شود.
🖥️ مرحله پنجم: ثبت اظهارنامه صادراتی در سامانه EPL
از این مرحله وارد روند رسمی گمرکی می‌شویم.
✅ باید اظهارنامه صادراتی را از طریق سامانه EPL گمرک ایران ثبت کنید.
محتوای اظهارنامه:
- مشخصات فرستنده و گیرنده.
- نوع کالا و وزن خالص.
- ارزش کالا به دلار.
- کد تعرفه.
- هزینه‌ها و شماره قبض انبار.
- کشور مقصد و نوع حمل.
🧠 دقت در ثبت اطلاعات بسیار مهم است؛ کوچک‌ترین اشتباه منجر به تأخیر یا جریمه می‌شود.
📦 مرحله ششم: ارزیابی و کنترل کالا توسط مأموران گمرک
پس از ثبت اظهارنامه، کالا وارد مرحله ارزیابی می‌شود.
🔍 ارزیابی شامل:
- بررسی اسناد.
- تطابق کالا با اظهارنامه.
- بازرسی فیزیکی (در برخی موارد).
- تعیین تعرفه نهایی و حقوق صادراتی.
📌 مأمور گمرک ممکن است کالای شما را بازدید کند یا بر اساس اعتماد و سابقه شما، بدون بررسی فیزیکی تأیید کند.
💸 مرحله هفتم: پرداخت عوارض و هزینه‌های گمرکی
بعد از تأیید کالا، صادرکننده موظف به پرداخت هزینه‌های مربوطه است.
این هزینه‌ها شامل:
- حقوق گمرکی (در برخی کالاها).
- هزینه خدمات گمرکی.
- هزینه انبارداری (در صورت توقف).
- مالیات بر ارزش افزوده (در صادرات صفر است، ولی ثبت آن الزامی است).
🧾 پرداخت این هزینه‌ها معمولاً به‌صورت آنلاین از طریق درگاه رسمی گمرک انجام می‌شود.
📑 مرحله هشتم: صدور پروانه صادراتی
پس از پرداخت، پروانه صادراتی توسط گمرک صادر می‌شود.
این سند رسمی‌ترین تأیید گمرکی برای خروج کالا از کشور است و شامل اطلاعات مهمی مانند:
- مشخصات کالا.
- کشور مقصد.
- تاریخ صدور.
- اطلاعات حمل‌ونقل.
🟢 بدون پروانه صادراتی، امکان حمل کالا وجود ندارد.
🚛 مرحله نهم: بارگیری کالا و صدور بارنامه
در این مرحله، کالا توسط شرکت حمل‌ونقل انتخابی (زمینی، هوایی یا دریایی) بارگیری می‌شود.
🔹 بارنامه سندی است که نشان می‌دهد کالا در حال حمل به مقصد خارجی است.
انواع بارنامه:
- بارنامه دریایی (BL).
- بارنامه هوایی (AWB).
- بارنامه زمینی (CMR).
📦 شرکت‌های حمل‌ونقل بین‌المللی معتبر در این مرحله نقش کلیدی دارند.
🧾 مرحله دهم: صدور گواهی مبدا توسط اتاق بازرگانی
گواهی مبدأ (Certificate of Origin) نشان می‌دهد که کالا در ایران تولید شده است.
✅ این سند توسط اتاق بازرگانی صادر می‌شود و در برخی کشورها برای ترخیص در گمرک مقصد ضروری است.
مراحل:
- ارائه فاکتور و پروفرما.
- ارائه پروانه صادراتی.
- تأیید مشخصات کالا.
📌 بدون گواهی مبدأ ممکن است مشتری نتواند کالا را ترخیص کند.
📊 مرحله یازدهم: ثبت آماری صادرات و تسویه مالی
پس از ارسال کالا، صادرات در سامانه جامع تجارت و بانک مرکزی ثبت آماری می‌شود.
🔹 اگر صادرات ارزبر باشد، باید نسبت به برگشت ارز حاصل از صادرات نیز اقدام کنید.
روش‌های برگشت ارز:
- حواله بانکی به حساب داخلی.
- واردات در مقابل صادرات.
- فروش ارز در سامانه نیما یا بازار آزاد (طبق مجوز بانک مرکزی).
💡 این مرحله برای اعتبار تجاری شما در سیستم مهم است.
✍️ مرحله دوازدهم: تهیه گزارش نهایی و مستندسازی
آخرین مرحله از صادرات کالا در گمرک، تهیه گزارش عملکرد است.
📑 موارد مهم:
- نسخه پشتیبان از اسناد.
- گزارش مالی.
- بررسی سود خالص.
- ثبت اطلاعات مشتری و نحوه ارتباط.
🎯 این گزارش‌ها به شما کمک می‌کنند برای دفعات بعد با خطای کمتر، صادراتی سریع‌تر و سودآورتر داشته باشید.
📌 جمع‌بندی: چک‌لیست مراحل صادرات کالا در گمرک
- آشنایی با مقررات صادراتی.
- دریافت کارت بازرگانی.
- تعیین کد تعرفه کالا.
- اخذ مجوزهای لازم.
- ثبت اظهارنامه در سامانه EPL.
- ارزیابی و کنترل گمرکی.
- پرداخت هزینه‌ها.
- صدور پروانه صادراتی.
- بارگیری و صدور بارنامه.
- دریافت گواهی مبدأ.
- ثبت آماری و برگشت ارز.
- تهیه گزارش نهایی.
🧠 نکته ویژه برای تاجران تازه‌کار
اگر به‌تازگی وارد تجارت شده‌اید، انجام این مراحل ممکن است پیچیده به‌نظر برسد. اما خبر خوب این است که مجموعه‌هایی مانند آراد برندینگ با مشاوران و منتورهای تخصصی در حوزه صادرات می‌توانند تمام فرآیند صادرات از گمرک تا تحویل به مشتری خارجی را برای شما انجام دهند یا آموزش دهند.